Bülten Yazımız
“Tıbbi, Dini, Hukuki ve Etik Açıdan Bedene Yapılan Müdahaleler Sempozyumu” İSAM konferans salonunda akademisyenler, konuyla ilgilenen çeşitli meslek gruplarından kişiler ve öğrencilerin katılımıyla gerçekleştirildi. Disiplinlerarası bir yaklaşımla düzenlenen sempozyum internet üzerinden de canlı yayınlandı. İSAR Tıp Ve Ahlak Çalışma Grubu tarafından düzenlenen sempozyumda Cinsiyet Değişikliği Ameliyatları, Estetik Amaçlı Operasyonlar ve Sünnet Operasyonları farklı disiplinlerden uzmanlar tarafından tartışıldı. Açılış konuşmalarından sonra başlayan sempozyumda toplam altı oturum vardı.
- Oturum: Bedene Yapılan Müdahaleler:
Oturumun ilk konuşmacısı Dr. Murat D. Çekin “Bedene Yapılan Müdahalelere Etik Yaklaşım” konulu tebliğini sundu. Sunum sırasında zaman zaman dinleyicilerden alkış alan Çekin sunumunu sorular sorarak bitirdi. Cevaplardan önce doğru sorular sormanın önemini vurguladı.
- Oturum “Batı’da Bedene Yapılan Müdahaleler Tarihi” konulu Doç. Dr. Rainer Brömer’in sunumuyla devam etti. Tarihte uygulanmış olan dağlama tedavisinden delmeye, dövmeden suçlu insanların kızgın sopalarla damgalanmasına kadar insanların kendi bedenlerine tarih boyunca nasıl müdahale ettiklerini aktardı.
“Cyborg Çağında Bir Metafor Olarak Beden” başlığıyla Nazife Şişman, insanın asırlardır ‘aşkın, üstün, yüce, engelsiz, kamil, ölümsüz’ gibi kavramlarla ifade etmeye çalıştığı, tabiri caizse mevcudun tekamülü isteğinin günümüzde teknoloji destekli bedenler şeklinde vuku bulduğunu ve bu konuda gelecekte bizleri nelerin bekliyor olabileceğinden bahsederek tebliğini tamamladı.
- Oturum: Cinsiyet Değişikliği ile İlgili Ameliyatlar:
Prof. Dr. İlhan İlkılıç’ın başkanlığındaki ikinci oturum, “Cinsiyet Değişikliği Ameliyatlarına Cerrahi Açıdan Yaklaşım” başlıklı tebliğle başladı. Farklı disiplinlerden katılımcılara da hitap eden tıbbi terim yoğunluğundan arındırılmış sunumunda Dr. Bağhaki cinsiyet değişikliği operasyonlarının öncesinde ve sonrasında bireyleri nelerin beklediğini, ameliyatların hali hazırda ne şekillerde uygulandığını anlattı.
Prof. Dr. Hayrettin Kara’nın “Kadın Bedeni ile Erkek Olduğunu Hissetmek” başlıklı sunumunda biyolojik cinsiyet, cinsel kimlik (benlik cinsiyeti), cinsel kimlik bozukluğu (gender disphoria) gibi kavramlar tanımlandı. Kara, sunum sırasında “Söğüt” olarak isimlendirdiği kadın bedenine sahip olmasına rağmen ‘ben en başından beri erkektim’ diyerek erkek gibi hissettiğini ifade eden danışanı ve ailesiyle yaşadığı tecrübelerini aktardı.
Yrd. Doç. Dr. Hilal Özay “Cinsiyet Değiştirmenin İslam Hukukun’daki Hükmü” başlıklı sunumunda fıkıhta ‘hünsa, müteraccile, muhannes, lûtî’ şeklinde geçen kavramların karşılıklarını ve tarih boyunca fukahânın mezkur kişiler için hükümlerinin neler olduğuna yer verdi. Oturumun ve sempozyumun ilk gününün son tebliği Dr. Adem Az’ın Doç. Dr. Hakan Ertin ile beraber hazırladığı “Hermafroditizm Üzerine: Etik Problemler” konulu tebliğiydi. Hermafroditizmin etiyolojisi üzerine bilgiler içeren sunum aynı zamanda hermafrodit bireylere ailenin ve toplumun yaklaşımının nasıl olması gerektiği, operasyonla cinsiyetin belirlenmesi için hangi yaş aralıklarının daha uygun olabileceği gibi sorulara ve farklı yaklaşımlara da değinildi.
- Oturum: Estetik Amaçlı Ameliyatlar:
1.Sempozyumun ikinci gününün ilk oturumu “Estetik Amaçlı Ameliyatlar” dı, oturum Prof. Dr. Oğuz Çetinkale’nin “Estetik ve Güzellik Amaçlı İsteklere Tıbbi ve Cerrahi Yaklaşımlar” konulu tebliğiyle başladı . Sunumda epilasyondan alın-yüz gerdirmeye, burun ameliyatlarından kulak kepçesi düzeltme operasyonlarına, karın gerdirmeden göğüs küçültmeye pek çok operasyon konusunda bilgi verildi.
Oturum Prof. Dr. Mustafa Bilici’nin “Estetik Ameliyat Yaptıranların Halet-i Ruhiyesi” konulu sunumuyla devam etti. Bilici, son yıllarda estetik cerrahiye olan ilginin dış görünüşe yatırım, olumsuz beden algısı ve materyalist değerlerle yakından ilgili olduğunu aktardı. İnsanlarda değişen kontrol edilen bir beden algısı olduğunu ve estetik ameliyat yaptıran bireylerin estetik cerrahiye bakışını etkileyen birçok psikolojik ve sosyokültürel faktörler olduğunu, bu faktörlerden bazılarının beden doyumsuzluğu, görünüme yatırım, yaşlılık anksiyetesi ve medya maruziyeti olduğunu ifade etti. Oturum Doç. Dr. Murat Aksu’nun “Estetik Amaçlı Ameliyatlara Hukuki Açıdan Yaklaşım” başlıklı sunumuyla son buldu.
Sunumunda tıbbi müdahale kavramına hukukun yaklaşımının nasıl olduğuna, bu yaklaşımı salt tedavi olarak mı yoksa estetik kaygıların da bu müdahalenin kaynağı olarak mı ele almak gerektiği konusuna değindi ve hekimin yükümlülüklerinden bahsederek sunumunu tamamladı. Tartışma ve soru bölümünün ardından oturum sona erdi.
- Oturum: Estetik Amaçlı Ameliyatlar:
Prof. Dr. Recep Şentürk’ün başkanlığındaki 4. Oturumun başlığı Estetik Amaçlı Ameliyatlar idi. “İslam Hukuku Açısından Bedene Estetik Müdahale” başlıklı sunumuyla Merve Özdemir öncelikle İslam Hukukunda “Zaruriyat, Haciyat ve Tahsiniyyat” terimlerinden bahsetti ve bedene yapılan müdahaleleri bu terminolojiye yerleştirerek, genellemeler yapmadan yorumlamanın daha doğru olacağını aktardı. Oturum Prof. Dr. Kadir Canatan’ın “Bedene Estetik Müdahaleler:
Sosyolojik Yaklaşım” sunumu ile devam etti. Canatan sunumunda beden sosyolojisinin ortaya çıkışından ve bedenlerimizle var olduğumuz toplumun insan bedenine ne gibi anlamlar yüklediğini anlattı.
Estetik Amaçlı Ameliyatlar oturumunun son sunumu “Toplumsal Maskeleme: Gösterge Mezarlığı Olarak Beden” başlıklı sunumuyla Doç. Dr. Zülküf Kara tarafından yapıldı. Yüzleri deforme olmuş insanların toplum tarafından nasıl ‘gözaltı’na alındığı ve bu insanların nasıl bir kaçış yolu aradığını ve gösterge mezarlığına dönüşen yüzlerimizi ve bozulduğunda parçasını değiştirebileceğimiz bir makine halini almış bedenlerimizin nasıl modernitenin esiri olduğunu aktardı. Oturum, sorular ve tartışma bölümünün ardından sona erdi.
5.Oturum: Sünnet Operasyonları Sempozyumun son oturumu olan sünnet operasyonları, Prof. Dr. Murteza Bedir’in başkanlığında Doç. Dr. Selçuk Sılay’ın “Kanıta Dayalı Tıp Ekseninde Erkek Sünneti” konulu sunumuyla başladı. Daha önce Avrupa Konseyi’nde yaptığı, erkek sünnetinin genital yolla bulaşan hastalıklar ve genital bölge hastalıkları üzerindeki azaltıcı etkisini meta analizlerle kanıta dayalı tıp ekseninde anlattı. Oturum Prof. Dr. İhsan Karaman’ın “Her Yönüyle Kız Çocuklarda Sünnet” konulu sunumuyla devam etti. Karaman, kız çocuğu sünnetinin tarihini ve dünya üzerindeki dağılımını aktardıktan sonra kadın sünnetinin 4 tipini ve komplikasyonlarını anlattı. Bunlara istisna olarak “hoodectomy” adı verilen 5. tipin diğerlerinden hangi noktalarda ayrıldığını ve uygulanmasının neden kimi durumlarda gerekli olabileceğini aktardı. Dr. İrfan İnce “Dini Bir Vecibe Olarak Sünnet” konulu sunumu ile sünnetin İslam hukukundaki yerini anlattı. Hadislerde ve ikincil kaynaklarda sünnetten nasıl bahsedildiğini ve farklı mezheplerin konuya yaklaşımlarını değerlendirdi. “Alman ve Türk Ceza Hukuku Açısından Sünnet: Sosyal Endikasyon ve Rıza” konulu sunumu ile Yard. Doç. Dr. Gottfried Plagemann
Alman ve Türk hukuk sisteminin sünnete ne şekilde yer verdiğini, çocuğun rızası olmadan vücuduna müdahale yapılmasının nasıl değerlendirildiğini genel hatlarıyla aktardı.
Son olarak Prof. Dr. İlhan İlkılıç “Almanya’daki Sünnet Tartışmaları Bağlamında Sünnetin Etik Boyutları” başlıklı, Almanya’da sünnet yasağının gündeme getiren Iraklı bir çocuğun sünnetine yer verdiği sunumunda Alman Parlamentosunun olaya yaklaşımını anlattı. Berlin Etik Konseyi’nde konunun nasıl değerlendirildiğini anlatan İlkılıç her iki tarafın pro-contra argümanlarına yer vererek sünnet tartışmalarının içeriği hakkında bilgi verdi. Sorular ve tartışma bölümünün ardından oturum sona erdi.
Kapanış:
Sempozyum Prof. Dr. Recep Şentürk, Prof. Dr. İhsan Karaman, Prof. Dr. İlhan İlkılıç’ın emeği geçenlere teşekkürlerini sunması ve dinleyicilerin görüş ve önerilerini aktarmasıyla akıllarda bir çok soru bırakarak sona erdi.