TIBBİ DİNİ HUKUKİ VE ETİK YÖNDEN BEDENE YAPILAN MÜDAHALELER SEMPOZYUMU
"Tıbbi Dini Hukuki ve Etik yönden Bedene Yapılan Müdahaleler Sempozyumu" İSAM konferans salonunda; akademisyenler, konuyla ilgilenen çeşitli meslek gruplarından insanlar ve öğrencilerin katılımıyla gerçekleştirildi. Multidisipliner bir yaklaşımla düzenlenen sempozyum, başvuru sayısının beklenenden fazla olması sebebiyle online olarak canlı yayınlandı. İstanbul Araştırma Ve Eğitim Vakfı Tıp Ve Ahlak Çalışma Grubu tarafından düzenlenen sempozyumda; Cinsiyet Değişikliği Ameliyatları, Estetik Amaçlı Operasyonlar ve Sünnet Operasyonları farklı disiplinlerden uzmanlar tarafından tartışıldı.
Açılış
İSAR Vakfı Genel Koordinatörü Prof. Dr. Recep Şentürk İSAR Vakfı’nın hangi amaçlar doğrultusunda kurulduğundan, günümüzde bu amaçlara neden ihtiyaç duyulduğundan kısaca bahsederek sözü İSAR TAÇ Grubu başkanı Prof. Dr. M. İhsan Karaman'a bıraktı. M. İhsan Karaman Tıp ve Ahlak Çalışma grubunun kuruluşunu, kurulduğu günden bu güne yapmış olduğu faaliyetleri ve yayınlarını aktardı.
1.Oturum: Bedene Yapılan Müdahaleler
Doç. Dr. Hakan Ertin başkanlığındaki ilk oturumun ilk konuşmacısı Dr. Murat D. Çekin "Bedene Yapılan Müdahalelere Etik Yaklaşım" konulu tebliğini sundu. Sunum sırasında zaman zaman dinleyicilerden alkış alan Çekin sunumunu sorular sorarak bitirdi. Cevaplardan önce doğru sorular sormanın önemini vurguladı.
Oturum "Batı'da Bedene Yapılan Müdahaleler Tarihi" konulu Doç. Dr. Rainer Brömer'in sunumuyla devam etti. Tarihte uygulanmış olan dağlama tedavisinden delmeye, dövmeden suçlu insanların kızgın sopalarla damgalanmasına kadar insanlığın kendi bedenlerine tarih boyunca nasıl müdahale ettiklerini aktardı.
"Cyborg Çağında Bir Metafor Olarak Beden" başlığıyla Nazife Şişman, insanın asırlardır 'aşkın, üstün, yüce, engelsiz, kamil, ölümsüz' gibi kavramlarla ifade etmeye çalıştığı, tabiri caizse mevcudun tekamülü isteğinin günümüzde teknoloji destekli bedenler şeklinde vuku bulduğunu ve bu konuda gelecekte bizleri nelerin bekliyor olabileceğinden bahsederek tebliğini tamamladı.
2.Oturum: Cinsiyet Değişikliği ile İlgili Ameliyatlar
Prof. Dr. İlhan İlkılıç'ın başkanlığında ikinci oturuma geçildi. “Cinsiyet Değişikliği Ameliyatlarına Cerrahi Açıdan Yaklaşım” konulu Uzm. Dr. Semih Bağhaki'nin sunumuyla oturum başladı. Farklı disiplinlerden katılımcılara da hitap eden tıbbi terim yoğunluğundan arındırılmış sunumunda Bağhaki cinsiyet değişikliği operasyonlarının öncesinde ve sonrasında bireyleri nelerin beklediğini, ameliyatların hali hazırda ne şekillerde uygulandığını anlattı.
Prof. Dr. Hayrettin Kara'nın "Kadın Bedeni ile Erkek Olduğunu Hissetmek" başlıklı sunumunda Biyolojik Cinsiyet, Cinsel Kimlik (benlik cinsiyeti), Cinsel Kimlik Bozukluğu (Gender Disphoria) gibi kavramlar tanımlandı. Hayrettin Kara, sunum sırasında "Söğüt" olarak isimlendirdiği kadın bedenine sahip olmasına rağmen 'ben en başından beri erkektim' diyerek erkek gibi hissettiğini ifade eden danışanı ve ailesiyle yaşadığı tecrübelerini aktardı.
Yard. Doç. Dr. Hilal Özay "Cinsiyet Değiştirmenin İslam Hukukundaki Hükmü" başlıklı sunumunda fıkıhta 'hünsa, müteraccile, muhannes, lûtî' şeklinde geçen kavramların karşılıklarını ve tarih boyunca fukahânın mezkur kişiler için hükümlerinin neler olduğuna yer verdi.
Oturumun ve sempozyumun ilk gününün son tebliği Dr. Adem Az'ın Doç. Dr. Hakan Ertin ile beraber hazırladığı "Hermafroditizm Üzerine: Etik Problemler" konulu tebliğ idi. Hermafroditizmin etiyolojisi üzerine bilgiler içeren sunum aynı zamanda hermafrodit bireylere ailenin ve toplumun yaklaşımının nasıl olması gerektiği, operasyonla cinsiyetin belirlenmesi için hangi yaş aralıklarının daha uygun olabileceği gibi sorulara ve farklı yaklaşımlara da değinildi.
3. Oturum: Estetik Amaçlı Ameliyatlar-1
Sempozyumun ikinci günü "Estetik Amaçlı Ameliyatlar" konulu oturum, Prof. Dr. Recep Öztürk'ün oturum başkanlığında başladı. Prof. Dr. Oğuz Çetinkale'nin "Estetik ve Güzellik Amaçlı İsteklere Tıbbi ve Cerrahi Yaklaşımlar" konulu tebliğini sundu. Sunumda epilasyondan alın-yüz gerdirmeye, burun ameliyatlarından kulak kepçesi düzeltme operasyonlarına, karın gerdirmeden göğüs küçültmeye pek çok operasyon konusunda bilgi verildi.
Oturum Prof. Dr. Mustafa Bilici'nin "Estetik Ameliyat Yaptıranların Halet-i Ruhiyesi" konulu sunumuyla devam etti. Son yıllarda estetik cerrahiye ilginin dış görünüşe yatırım, olumsuz beden algısı ve materyalist değerlerle yakından ilgili olduğunu aktardı. İnsanlarda değişen kontrol edilen bir beden algısı olduğunu ve estetik ameliyat yaptıran bireylerin estetik cerrahiye bakışını etkileyen birçok psikolojik ve sosyokültürel faktörler olduğu, bu faktörlerden bazılarının beden doyumsuzluğu, görünüme yatırım, yaşlılık anksiyetesi ve medya maruziyeti olduğu belirtildi.
Oturumun Doç. Dr. Murat Aksu'nun "Estetik Amaçlı Ameliyatlara Hukuki Açıdan Yaklaşım" başlıklı sunumuyla son buldu. Sunumda Tıbbi müdahale kavramına hukukun yaklaşımının nasıl olduğu, bu yaklaşımı salt tedavi olarak mı yoksa estetik kaygıların da bu müdahalenin kaynağı olarak mı ele almak gerektiği konusuna değindi ve hekimin yükümlülüklerinden bahsederek sunumunu tamamladı. Tartışma ve soru bölümünün ardından oturum sona erdi.
4. Oturum: Estetik Amaçlı Ameliyatlar-2
Estetik amaçlı ameliyatlar 4. Oturumda Prof. Dr. Recep Şentürk başkanlığında devam etti.
"İslam Hukuku Açısından Bedene Estetik Müdahale" başlıklı sunumuyla Merve Özdemir öncelikle İslam Hukukunda "Zaruriyat, Haciyat ve Tahsiniyyat" terimlerinden bahsetti ve bedene yapılan müdahaleleri bu terminolojiye yerleştirerek, genellemeler yapmadan yorumlamanın daha doğru olacağını aktardı.
Oturum Prof. Dr. Kadir Canatan'ın "Bedene Estetik Müdahaleler: Sosyolojik Yaklaşım" sunumu ile devam etti. Canatan sunumunda beden sosyolojisinin ortaya çıkışından ve bedenlerimizle var olduğumuz toplumun insan bedenine ne gibi anlamlar yüklediğinden bahsetti.
Estetik Amaçlı Ameliyatlar oturumunun son sunumu "Toplumsal Maskeleme: Gösterge Mezarlığı Olarak Beden" başlıklı sunumuyla Doç. Dr. Zülküf Kara tarafından yapıldı. Yüzleri deforme olmuş insanların toplum tarafından nasıl 'gözaltı'na alındığı ve bu insanların nasıl bir kaçış yolu aradığını ve gösterge mezarlığına dönüşen yüzlerimizi ve bozulduğunda parçasını değiştirebileceğimiz bir makine halini almış bedenlerimizin modernitenin esiri olduğunu aktardı. Oturum, sorular ve tartışma bölümünün ardından sona erdi.
5.Oturum: Sünnet Operasyonları
Sempozyumun son oturumu olan sünnet operasyonları, Prof. Dr. Murteza Bedir'in oturum başkanlığında; Doç. Dr. Selçuk Sılay'ın "Kanıta Dayalı Tıp Ekseninde Erkek Sünneti" konulu sunumuyla başladı. Daha önce Avrupa Konseyi'nde yaptığı, erkek sünnetinin genital yolla bulaşan hastalıklar ve genital bölge hastalıkları üzerindeki azaltıcı etkisini meta analizlerle kanıta dayalı tıp ekseninde anlattı.
Oturum Prof. Dr. M. İhsan Karaman'ın "Her Yönüyle Kız Çocuklarda Sünnet" konulu sunumuyla devam etti. Karaman, kız çocuğu sünnetinin tarihini ve dünya üzerindeki dağılımını aktardıktan sonra kadın sünnetinin 4 tipini ve komplikasyonlarını anlattı. Bunlara istisna olarak "hoodectomy" adı verilen 5. tipin diğerlerinden hangi noktalarda ayrıldığını ve uygulanmasının neden kimi durumlarda gerekli olabileceğini aktardı.
Dr. İrfan İnce "Dini Bir Vecibe Olarak Sünnet" konulu sunumu ile sünnetin İslam hukukundaki yerini anlattı. Hadislerde ve ikincil kaynaklarda sünnetten nasıl bahsedildiğini ve farklı mezheplerin konuya yaklaşımlarını değerlendirdi.
"Alman ve Türk Ceza Hukuku Açısından Sünnet: Sosyal Endikasyon ve Rıza" konulu sunumu ile Yard. Doç. Dr. Gottfried Plagemann Alman ve Türk hukuk sisteminin sünnete ne şekilde yer verdiğini, çocuğun rızası olmadan vücuduna müdahale yapılmasının nasıl değerlendirildiğini genel hatlarıyla aktardı.
Son olarak Prof. Dr. İlhan İlkılıç "Almanya'daki Sünnet Tartışmaları Bağlamında Sünnetin Etik Boyutları" başlıklı, Almanya'da sünnet yasağının gündeme getiren Iraklı bir çocuğun sünnetine yer verdiği sunumunda Alman Parlamentosunun olaya yaklaşımını anlattı. Almanya Etik Konseyi'nde konunun nasıl değerlendirildiğini anlatan İlkılıç her iki tarafın pro-contra argümanlarına yer vererek sünnet tartışmalarının içeriği hakkında bilgi verdi. Sorular ve tartışma bölümünün ardından oturum sona erdi.
Kapanış:
Prof. Dr. Recep Şentürk, Prof. Dr. M. İhsan Karaman, Prof. Dr. İlhan İlkılıç'ın emeği geçenlere teşekkürlerini sunmasının ardından sempozyum planlandığı üzere akıllarda bir çok soru bırakarak sona erdi.
Katılımcı Görüşleri:
Dr. Gülhan Cengiz (Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı): Bu toplantıyı iki aydır takip ediyordum. Bütün programlarımı iptal ederek buraya katıldım. Geldiğime de değdiğini düşünüyorum. Şu anda gerçekten yapılması gereken bir program yapıldı. Her oturumdan çıkarken iyi ki gelmişim diyorum
Dr. İkbal Hümay Akyıldız: Bugün buraya aslında her gün karşılaştığımız ve bir doktor olarak da her gün karşılaşacağımız genel meseleler hakkında perspektifimi genişletmek için geldim. Buraya gelirken çok farklı konular olduğunu gördüğüm için biraz ön araştırma yapmak istedim ama çok kapsamlı olduğu için biz aslında gözlemci olarak geliyoruz buraya. Bu sempozyumda tüm disiplinlerin olması çok iyi. Özellikle İslami açıdan bizde bir fikir oluşturması çok önemli. Sempozyumdan sonra daha çok okumak gerektiğinin farkına vardım. Kafamızda yeni sorular oluştu. Dolu dolu bir programdı ve zaman yetişmiyor cidden. İSAR’ın diğer sempozyumlarına da katılmıştım ve hepsinde tek sıkıntımız zamanın yetmemesi oluyor. Çünkü çok fazla sorunun cevabını aradığımız yerler buralar. Ben ufkumu genişlettiğine inanıyorum. Bu tür sempozyumların devamını bekliyoruz.
Doç. Dr. Rainer Brömer: Çok faydalı bir programdı. Farklı bakış açılarından konulara baktık. Bütün sempozyumlarda olduğu gibi konuşma süresi kısa tartışma kısmı uzundu. Biz böyle programlar vesilesiyle tartışmak istiyoruz. Tartışma süresi daha da uzatılabilir. Sempozyumu çok beğendim. Gerçekten herkese bir şeyler kattığını düşünüyorum.
Doç.Dr. Mustafa Aksu: Ben çok beğendim toplantıyı. Umduğumdan daha çok yönlüydü. Sorunların farklı farklı ekipler tarafından ele alınması oldukça zenginleştirdi sempozyumu. Bir hukukçu olarak özellikle tıbbi ve etik yönden açıklamalar bana çok katkıda bulundu.
Selda Karaaslan (Sosyoloji Doktora Öğrencisi): Son derece faydalandığım bir toplantı oldu. Her bir oturum gerçekten çok etkiliydi. İSAR’a bu çalışmasından dolayı çok teşekkür ediyorum. Sünnet için ayrı bir başlık açılması fevkalade olmuş. Çünkü bir ilahiyatçı olarak bu konuya fazla eğilmediğimizi düşünüyorum. Sunum esnasında eksik hissettim kendimi. Son olarak bir ricada bulunmak istiyorum. Her bir oturum her bir sunum basılmalı ve sempozyum kitaplaştırılmalı.
Fatma Şahin (Kelam Yüksek Lisans Öğrencisi): Genel olarak sempozyum çok verimli bir konu üzerineydi. Konuşulan konular hayatımızda sürekli karşılaştığımız ama üzerine pek konuşulmayan tabu konulardı. Bunların burada alanında uzman kişiler tarafından açıkça konuşulması gerçekten çok faydalı oldu. Bu tür toplantıların daha çok yapılmasını temenni ediyorum.
Beyza Yıldız (Tefsir Doktora Öğrencisi): Sempozyumu başından beri takip ediyorum. Farklı disiplinlerin bir arada olması ve birbirine zıt görüşlerin zikredilmesi açısından ufuk açıcı oldu bizim için. Normalde bir araya pek gelemeyecek disiplinleri böyle çok konuşulmayan bir konu üzerinde bir araya getiren İSAR’a çok teşekkür ediyorum. Ezber bozan yaklaşımlar oldu. Yayınlanmasını bekliyorum.
Muhammet Ali (Sakarya Üniversitesi İslam Hukuku Araştırma Görevlisi): Programın öncelikle hoşuma giden tarafı farklı alanlardaki uzmanların birlikte konuşuyor olması. Gayet bilimsel olarak konulara değindiler. Bugünkü son oturumdan bahsedecek olursak sünnet operasyonlarına tıbbi, dini, hukuki, ve etik yönden yaklaşılarak değerlendirmeler yapıldı. Avrupa’daki yaklaşımlardan bahsedildi. Kollektif bir çalışmanın ürünü olması sempozyumu diğer birçok sempozyumdan etkili kıldı. İSAR’a bu çalışmasından dolayı teşekkür ediyorum.
Prof. Dr. Oğuz Çetinkale: Birçok disiplinin bir araya geldiği bir sempozyum oldu. Daha konuşmamız gereken çok şey var. İnşallah daha ileri düzeyde daha doyurucu toplantılara zemin teşkil eder bu toplantı.